Türk Lirası, yaklaşık iki yıldır, Türkiye’de çeşitli sektörlerin elde ettiği ekonomik sonuçlara rağmen, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın özellikle sahada açıkladığı keşiflere ek olarak, devalüasyonunu benzeri görülmemiş seviyelere getiren birçok zorlukla karşı karşıya kaldı.
Türk Lirasının değer kaybetmesi, bunun nedenleri ve ülkeyi yöneten ve ekonomiyi desteklemek için çalışan Erdoğan ve hükümetine baskı yapmak amacıyla Liranın devam eden devalüasyonundaki ana paydaşların neler olduğu hakkında birçok soruyu gündeme getiriyor. Türk Lirasına uygulanan baskılar arasında istediğini elde etmesine rağmen sektör ve ticari ve finansal piyasayı çeşitli imkan ve şekillerde nasıl elde etti?
Merkezi Türkiye’nin Yalova ilinde bulunan Omran Trk Şirketi, Türk Lirasını zor şartlara karşı düşük tutmak isteyenler ile yürüttüğü amansız savaşın takipçisi oldu. Türk Lirası’nın bu dönemde neler yaşadığının en önemli nedenleri takip etti.
Türk lirası, özellikle Ekim 2021’de Doların hızlı bir yükselişle 1 Dolar başına 10 Türk Lirası bariyerine yaklaşmaya başladı, ancak yine de dolar başına 9,50 ile 9,60 arasında değişiyor.Ekonomik analistlerin beklentileri Türk lirası dolar başına 10 Liraya ulaşması yönünde.
Çarpıcı olan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları ve aynı zamanda Merkez Bankası yetkililerinin görevden alınması ve faiz indiriminin yanı sıra para politikası ve Türk Lirasını canlandırmaya yönelik aldığı kararlar, “Faiz oranlarının azılı bir düşmanı” olarak tanımlansa da, faiz oranlarını düşürmenin daha düşük enflasyona yol açacağı teorisini benimsemektedir.
Türk hükümeti aylardır “tehlikeli seviyelere ulaşan enflasyonla mücadele için faiz oranlarını düşürmeye dayalı yeni bir ekonomi politikasına göre hareket ettiğini” söyledi.
21 Ekim’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, bir haftalık “Repo” işlemlerinde faizin 200 baz puan indirilerek %18’den %16’ya düşürüldüğünü açıkladı.
Bu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun Başkan Şahap Kavcıoğlu başkanlığındaki toplantısının ardından gerçekleşti.
Açıklamada, komitenin para politikasının ana hedeflerini değiştirmeden sürdürülebilir finansman uygulamalarını uzun vadeli bir politika olarak destekleme kararı aldığı belirtildi.
Bu indirimden önce, 23 Eylül’de Merkez Bankası’nın bir haftalık “Repo” geri alımlarında faiz oranını 100 baz puan %18’e indirmesinin ardından bir başka indirim geldi.
Faiz indirimi açıklanır açıklanmaz Türk Lirası, Dolar ve Euro dahil diğer sert para birimleri karşısında önemli ölçüde değer kaybetmeye başladı.
Omran Trk Şirketine göre, Erdoğan geçen Mart ayında Şahap Kavcıoğlu’nu yeni Merkez Bankası Başkanı olarak atadığı için bazı Merkez Bankası Başkanlarının görevden alınması Türk Lirasının toparlanma sürecini olumsuz etkiledi.Eski Başkanları, yani “Naci Ağbal”, “Murat Uysal” ve “Murat Çetinkaya”yı etkileyen bir dizi görevden almanın ardından, iki yıldan kısa bir sürede dört Başkan değişimi yaşandı.
2021 yılı Ekim ayının ortalarında Erdoğan, Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Semih Tümen ve Uğur Namık Küçük ile Para Politikası Kurulu’nun bir diğer üyesi Abdullah Yavaş’ı görevden almasının ardından hızlı bir düşüş yaşandı.
Ekonomi analistleri, “Üç yetkilinin görevden alınmasının, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın enflasyonu düşürmek için faiz artırımını reddetmesi ile değeri yükseltmek için faiz artırımına destek veren iki makalenin görüşü arasındaki anlaşmazlıktan kaynaklandığını vurguladılar.’’
“Omran Trk” Şirketinin ulaştığı bilgilere göre, Başkanların görevden alınmasının ardındaki temel sır, “Ekonomik performansın arttığı ve enflasyonun çok daha düşük bir yüzdeye düştüğü bir dönemde eski Başkanların faiz oranlarını düşürmeyi reddetmeleriydi. Erdoğan, düşük enflasyonla yüksek faizin ayakta kalmasını Merkez Bankası için ek bir kâr, yani işadamları, fabrikalar ve diğerleri pahasına Merkez Bankasındaki ortaklar için bir kârdır.
Türk Lirası, eski Merkez Bankası Başkanı “Naci Ağbal”ın atanmasından yaklaşık dört ay sonra görevden alınması ve geçen Mart ayında Profesör Şahap Kavcıoğlu’nun göreve atanmasının ardından düşmeye başladı.
Ekonomi analistleri de bu dönemde Türk Lirasının değer kaybetmesinin nedenlerini “Türk muhalif isimlerin erken seçim çağrısı yapmasına ve dünya çapında yükselen enflasyon korkularına” bağladılar.
Aynı ekonomik kaynaklar, Türk Lirasındaki düşüşün “ABD enflasyon beklentileri nedeniyle hazine bonosu getirilerini arttıran ve piyasada Türk Lirası gibi gelişen para birimleri üzerinde baskı yaratan Dolar endeksini yükselten” olarak nitelendirdi.
Manşet enflasyon oranı geçen Eylül ayında %19,58 ile iki buçuk yılın en yüksek seviyesine ulaşırken, Merkez Bankası Başkanı Kavcıoğlu’nun geçen ay teyit ettiği temel ölçü %16,98 oldu.
Türk Lirasının bu dönemde maruz kaldığı baskılar, 2020 yılının başlarında belirgin bir düşüşe tanık olması ilk örneği değil, ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın politikası, ekonomik görünümü ve yaptığı reformlar canlanmayı başardı. Liranın yeniden değer kazanması ve bu cari dönemde bir çok iş adamı ve yatırımcının beklediği birşeydi.
2018’de, Türkiye’nin Körfez krizine girmesinin ardından 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden birkaç ay önce, Türk hükümeti, Liradaki ani düşüşün nedeninin ekonomik bir savaş olduğu konusunda uyardığı için, Türk Lirası da büyük bir düşüşe tanık oldu. Spekülatörler tarafından Liraya yatırıldı, yani spekülatörler grubu, kayıpları umursamadan aynı anda paralarını Türkiye piyasasından çekti.
Amaçları Türk Lirasını değersiz göstermek ve Erdoğan hükümetinin döviz kurlarını kontrol edemeyecek gibi görünmesini sağlamaktı ,bunun arkasındaki asıl amaç, Türk seçmeni yalnızca ekonomiye yönelik hareket ettiği için Erdoğan hükümetini seçimlerde düşürmektir.
Ancak Erdoğan 2018 seçim programında faiz lobisine meydan okudu ve “faizi indireceğini, hatta Berat Albayrak’ı Maliye Bakanı olarak atayacağını” söyledi.
Omran Trk’nin ulaştığı sonuca göre Erdoğan, aşağıdaki nedenlerden dolayı faizin düşürülmesinde ısrar ediyor:
- Faizi arttırmak, fabrikalardan ve projelerden bankalara para taşımak anlamına gelir çünkü oradaki kâr caziptir.
- Amerika için banka finansmanı büyük bir paya sahip ve bu da kârı Amerikan finansal yatırım kuruluşlarının elde ettiği anlamına geliyor.
- Bir ülkede faizin yükseltilmesi, gelecekte kaçınılmaz olarak ekonomik bir felakete yol açacak ve bu orta sınıfı ortadan kaldıracak ,onu yoksul sınıfa çekecek, ülke kendisini kalkınma programlarını ve büyük projeleri iptal etmek zorunda bulacak.
- Asgari ücret sabit kalırken enflasyon fiyatları yükselişe eşlik ediyor ,bu durumdan Türk vatandaşı büyük ölçüde etkileniyor.
Ekonomik ilişkiler uzmanı ve “Türkiye Haber Ajansı”nın aktardığına göre, daha önce Türk Lirasına karşı savaşın başlamasından bu yana, Türk Lirasını ve Türk ekonomisini desteklemek için “Cumhurbaşkanı Erdoğan, yabancı yatırımcılarla daha istikrarlı ilişkiler kurmak istiyor, ancak Türkiye’nin yararına olan yabancı yatırımcı tipini hedefliyor, çünkü iki tür yatırımcı vardır.
Fiyatlar üzerinde hızlı giren finansal spekülatörler çıkar ve bunlar hoş karşılanmamalıdır. Türkiye için umut vaad eden projeler oluşturmak ,yaygınlaştırmak ve cesaretlendirmeye değer, bu durum Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından memnuniyetle karşılanıyor.”
Ekonomi uzmanları, Omran Trk’nin de takip ettiğine göre, Türk Lirasının döviz kurundaki zaman zaman bozulmaya, Türkiye ekonomisinin yükselişini kırmak, Türkiye’nin kolunu bükmek ve geri döndürmek için organize bir Amerikan savaşının neden olduğuna inanıyorlar.
Takip edilen diğer nedenler arasında “Türk hükümetinin dış politikası, özellikle Suriye ve Doğu Akdeniz’deki operasyonları ,“Corona” krizinin yanı sıra ABD ve Avrupa ile çatışması vardır.
Bütün bunların ortasında ekonomiyle ilgilenenler,Türk ekonomisinin milli üretime %65-70 , işgücünde %96 oranlarına dayalı olması nedeniyle, Liranın değer kaybetmesinin mal ve hizmet fiyatlarını yüksek oranda etkilemeyeğini beklemekte.
Türkiye aynı zamanda dünyadaki 140 ülkeye yılda 225 milyar Dolar ihracat yapmaktadır.
Türk Lirası’nın uluslararası para birimleri yanında değerini korumayı başarana kadar tarihsel olarak birçok aşamadan geçmesi dikkat çekicidir ve bu aşamalardan en önemlileri şunlardır:
- Türkiye, eski Türk para biriminin (6 sıfırlı) haline 2005 yılının başlarında son verdi.
- Yeni Türk Lirası olarak çevrilmiş ‘’YENİ TÜRK LİRASI’’ olan bir banknot biçimini üretime sokmaya başladım.
- İki eski Türk para birimi (6 sıfır) ile modern (şimdiki) arasındaki farkı anlamak bağlamında 20 milyon eski Türk Lirası 20 modern Türk Lirasına eşit oldu.
- 2007 yılında Türk Lirasının kaldırıldığı yeni Türk para biriminin (mevcut kullanımdaki yeni Türk Lirası) yeni bir baskısını yayınladı.
- 6 sıfırdan oluşan eski Türk para birimi artık Türkiye’de dolaşmıyor ve birkaç yıldır piyasada bulunmuyor.
- Doksanlı yıllarda Türkiye tarihinde ilk kez 1 milyon ve 5 milyon liralık banknot, hatta 20 milyon liralık banknot basıldı.
- Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidara gelmesi ve Türkiye’nin tanık olduğu ekonomik rönesans ile 2004 yılında paradan 6 sıfır silindi.
- (1 Milyon)=(1 Yeni Türk Lirası), (1 Milyar)=(Bin Liraya) ve (1 Trilyon)=(1 Milyon Liraya) eşitlendi ve bir Liranın değeri sadece bir dolar oldu.
Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra, 1927’de Atatürk ve Osmanlı harflerini taşıyan ilk Liranın basılması dikkat çekicidir.
Omran Trk Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı işadamı Abdülaziz Kaşifoğlu aracılığıyla ‘’Türk lirasının er ya da geç aşılacak baskılardan gayrimenkul sektörünün ve hatta turizm sektörünün etkilenmediğini’’ teyit ediyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, son yaptığı açıklamalarda şunları söyledi:
“Er ya da geç ülkemizi dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına sokma hedefimize ulaşacağız ve bunu başarmak için de çalışmalarımıza herhangi bir yavaşlama olmadan aynı hızda devam edeceğiz.’’
